گرانولوم انولار (Granuloma Annulare) یک بیماری پوستی خوش‌خیم و نسبتاً نادر است که علت دقیق آن ناشناخته باقی مانده است. این ضایعات معمولاً به صورت برجستگی‌های کوچک قرمز یا صورتی ظاهر می‌شوند که به شکل حلقه‌ای یا نیم‌حلقه‌ای در نواحی مختلف بدن، به‌ویژه روی دست‌ها، پاها و گاهی تنه دیده می‌شوند. در بسیاری از بیماران این عارضه خودبه‌خود فروکش می‌کند، اما گاهی طولانی‌مدت است و حتی می‌تواند همزمان با دیگر اختلالات ایمنی ظاهر شود.
در گزارشی که توسط دکتر رضا معینی و همکارانشان در مجله Journal of Medical Case Reports منتشر شده است، مورد نادری از همزمانی گرانولوم انولار با آلوپسی آره‌آتا و یک نوع درماتیت در یک دختر ۶ ساله شرح داده شده است؛ موضوعی که می‌تواند دید تازه‌ای به تداخل بیماری‌های پوستی در کودکان بدهد.
شرح مورد بالینی
بیمار، دختری شش‌ساله از خاورمیانه، با شکایت از دو ضایعه پوستی روی سطح پشتی پای راست، پوسته‌ریزی کف پا و کف دست، لکه‌های کم‌رنگ در ناحیه گونه‌ها و ریزش موی لکه‌ای در پوست سر به کلینیک پوست مراجعه کرد. به گفته مادر، نخستین علامت به صورت ضایعات شبیه اگزما در کف پا ظاهر شد و طی چند روز به کف دست‌ها و سطح شکمی انگشتان گسترش یافت. سپس نواحی کم‌رنگ روی صورت به وجود آمد و پس از آن بخش‌هایی از موهای سر به صورت لکه‌ای ریخت. در نهایت دو ندول مشخص در پشت پای راست ایجاد شد.
«دختری ۶ ساله که (A) اگزما، پوسته‌ریزی و خطوط واضح در کف پا دارد؛ (B) راش‌های قرمز و خارش‌دار در کف هر دو دست؛ (C) ندول‌های قرمز تا صورتی روی سطح پشتی پای راست، در راستای تشخیص گرانولوم انولار؛ (D و E) لکه‌های کم‌رنگ روی ناحیه گونه با پوسته‌ریزی ظریف، نشان‌دهنده پیتریازیس آلبا؛ و (F) ریزش موی لکه‌ای با مرز مشخص.»
در معاینه، نواحی آلوپسی در ناحیه پاریتال سر با مرزهای مشخص دیده شد. در بررسی درماتوسکوپی، ویژگی شاخص آلوپسی آره‌آتا یعنی «موهای علامت تعجبی» (exclamation marks) به‌همراه نقاط سیاه و زرد مشاهده شد. هیچ قرمزی یا پوسته‌ریزی در این نواحی نبود. کف دست‌ها و پاها دارای راش‌های قرمز و خارش‌دار بودند که در برخی نقاط به زخم‌های کوچک با پوسته سفید تبدیل شده و خطوط پوستی آن‌ها برجسته‌تر بود. روی پای راست، دو ندول قرمز تا صورتی با مرز واضح قرار داشت که از نظر بالینی با گرانولوم انولار مطابقت داشت. در صورت، لکه‌های کم‌رنگ قرینه با پوسته‌ریزی ظریف وجود داشت که به نفع پیتریازیس آلبا بود.
یافته‌های درموسکوپی
بررسی دقیق با درموسکوپ نشان داد که ضایعات گرانولوم انولار دارای عروق مبهم، زمینه صورتی‌ـ‌قرمز و نواحی زردـ‌نارنجی بدون ساختار مشخص بودند. در پوست سر، نشانه‌های کلاسیک آلوپسی آره‌آتا، شامل نقاط زرد و سیاه و موهای علامت تعجبی، تأیید شد. در کف دست و پا، زمینه صورتی با عروق نقطه‌ای پراکنده و پوسته‌ریزی سفید یا زرد دیده شد.
تصاویر درموسکوپی از ضایعات گرانولوم انولار، آلوپسی آره‌آتا و ضایعات اگزمایی کف دست در یک دختر ۶ ساله؛ نشان‌دهنده عروق نامتمرکز، زمینه صورتی–قرمز و نواحی زرد–نارنجی بدون ساختار.
روند درمان و پیگیری
برای کنترل ضایعات کف دست و پا، کرم مومتازون موضعی دو بار در روز به مدت یک هفته، به همراه مرطوب‌کننده و شوینده ملایم تجویز شد و پس از آن از مهارکننده‌های کلسینورین استفاده شد. ندول‌های پشت پا نیز با همین کرم استروئیدی درمان شدند. برای آلوپسی آره‌آتا، مینوکسیدیل و بتامتازون موضعی به‌کار رفت و سه جلسه تزریق داخل ضایعه‌ای تریامسینولون آستوناید با فاصله یک‌ماهه انجام شد.
A) ضایعات کف دست پس از درمان – B) کاهش گرانولوم انولار – C) باقی‌ماندن بخش‌هایی از آلوپسی.
پس از سه ماه پیگیری، ضایعات کف دست و پا کاملاً بهبود یافت و بیمار بدون علامت باقی ماند. ضایعات گرانولوم انولار نیز به‌خوبی پاسخ دادند، اما ریزش موی لکه‌ای در پوست سر به‌طور کامل برطرف نشد و بخش‌هایی باقی ماند.
بحث و تحلیل
این گزارش نمونه‌ای از همزمانی چند بیماری پوستی در یک کودک است؛ مسئله‌ای که در عمل بالینی کمتر مورد توجه قرار می‌گیرد. نخستین علائم در این کودک، ضایعات اگزمایی در دست و پا بود که با پیتریازیس آلبا در صورت دنبال شد. کمی بعد آلوپسی آره‌آتا ظاهر شد و در نهایت ندول‌های گرانولوم انولار در پا بروز کرد.
پیتریازیس آلبا معمولاً یک تظاهر خفیف از درماتیت آتوپیک است، اما این بیمار معیارهای آتوپی (مانند سابقه آلرژی یا آسم) را نداشت. آلوپسی آره‌آتا یک بیماری خودایمنی شایع در کودکان است که اوج بروز آن بین دو تا شش سالگی است و می‌تواند با دیگر بیماری‌های ایمنی مانند ویتیلیگو یا اختلالات تیروئید همراه باشد. گرانولوم انولار نیز اگرچه ضایعه‌ای خوش‌خیم و محدودشونده است، اما در برخی گزارش‌ها با دیابت، بیماری‌های تیروئید و دیس‌لیپیدمی مرتبط دانسته شده است. پاتوفیزیولوژی GA به‌عنوان واکنش حساسیتی تأخیری مطرح است، اما علت دقیق بروز همزمان آن با دیگر اختلالات ایمنی هنوز روشن نیست.
در منابع قبلی، همزمانی GA و AA به‌ندرت گزارش شده و اغلب به‌عنوان رخدادی تصادفی تلقی شده است. با این حال، ثبت و انتشار چنین مواردی می‌تواند به درک بهتر مسیرهای ایمنی مشترک بین این بیماری‌ها کمک کند و راهگشای پژوهش‌های آینده باشد.
جمع‌بندی
گرانولوم انولار عارضه‌ای خوش‌خیم است که ممکن است به‌تنهایی یا همراه با دیگر مشکلات پوستی و ایمنی بروز کند. توجه به الگوی ضایعات و در نظر گرفتن بیماری‌های همزمان، به‌ویژه در کودکان، اهمیت زیادی در تشخیص و درمان به‌موقع دارد. این گزارش که توسط دکتر رضا معینی و همکاران در مجله Journal of Medical Case Reports منتشر شده و ترجمه آن در وبلاگ دکتر رضا معینی در دسترس است، نشان می‌دهد که همزمانی گرانولوم انولار با آلوپسی آره‌آتا و درماتیت هرچند نادر است، اما باید در ارزیابی بالینی مدنظر قرار گیرد.
📌 منبع: Granuloma annulare with alopecia areata in a 6-year-old girl: a case report
برای آشنایی با مجموعه‌ای متنوع از مطالب پزشکی، سلامت و زیبایی، به بخش مقالات زیبایی و سلامت مجله آذرگاه مراجعه کنید.
