کیست مویی چیست؟
کیست مویی پوستی (Hairy skin cysts)، یک بیماری پوستی خوش‌خیم است که با ظاهر ناگهانی پاپول‌های مونومورفیک، فولیکولار، بدون علامت و کوچک در کودکان و بزرگسالان مشخص می‌شود. تشخیص بر اساس یافته‌های هیستوپاتولوژیک اپیتلیوم سنگفرشی طبقه‌ای با یک لایه دانه‌ای است که فضای کیستیک پر از کراتین چند لایه و تعداد متغیر کیست‌های مویی مخملی را احاطه کرده است.
کیست مویی می‌تواند با مالتی پلکس استئاتوسايتوما همراه باشد.کیست مویی از یک تغییر کیستیک در محل قرار دادن مجرای پیلوسباسه منشاء می‌گیرد. در درجه اول برای زیبایی با رتینوئیدها، جراحی و لیزر درمان می‌شود. اما چه تعریفی می‌توان برای آن ارائه کرد، به تعبیری ساده‌تر می‌توان گفت که: تار مویی که در داخل پوست رشد می‌کند و از آن خارج نمی‌شود، معمولاً بعد از تراشیدن، واکس زدن یا موچین کردن موها توسط فرد اتفاق می‌افتد.
این‌گونه که موهای درشت یا مجعد به احتمال زیاد به سمت داخل رشد می‌کنند و ممکن است برای هر نوع مویی اتفاق بیفتد. ناحیه‌ای با موهای به داخل برگشته رشد کرده ممکن است دارای برجستگی‌های کمی قرمز رنگ باشد که معمولاً دارای خارش است و به صورت بصری نیز می‌توان این موهای به داخل برگشته را مشاهده کرد. در نهایت در صورت عدم توجه و فراموشی با گذشت زمان، موهای رشد کرده به کیست تبدیل می‌شوند به شکلی که کیسه‌ای از مایع در زیر پوست است. بهتر است بدانید اغلب کیست‌های مویی در نواحی شرمگاهی که بیش از سایر نقاط بدن اصلاح می‌شود، مشاهده شده است.
به نظر می‌رسد، کیست مویی رشد کرده یک توده زیر پوست است. سر قابل مشاهده نخواهد بود و ممکن است قرمز، سفید یا زرد باشد. کیست همچنین ممکن است در لمس دردناک یا حساس باشد.
علائم کیست مویی چیست؟
بستگی به نوع کیست ، علائم و نشانه‌ها بسیار متفاوت است. در بسیاری از موارد، فرد ابتدا از وجود یک توده غیرطبیعی آگاه می‌شود، به خصوص زمانی که کیست درست زیر پوست باشد. بسیاری از کیست‌های داخلی، مانند کیست‌هایی که در کلیه‌ها یا کبد ایجاد می‌شوند، ممکن است هیچ علامتی نداشته باشند و تا زمانی که اسکن تصویربرداری، مانند: ام آر آی، سی تی اسکن یا اسکن اولتراسوند آن‌ها را شناسایی نکند، مورد توجه قرار نگیرند. اگر کیست در مغز ایجاد شود، می‌تواند باعث سردرد و سایر علائم شود. کیست نیز می‌تواند باعث درد شود.
در صورت مشاهده هر یک از این نشانه‌های زیر سریعاً به پزشک مراجعه کنید:
- آبسه با تخلیه چرک یا خون، مایعی بد بو است
- احساس حالت تهوع، تب و خستگی مفرط
- احساس دردی که اغلب هنگام نشستن بدتر می‌شود
- گودی کوچک یا ناحیه بزرگ متورم بین باسن
دلایل ایجاد کیست مویی
اگر یک مو قبل از خروج از فولیکول زیر پوست گیر کند، تبدیل به یک موی زیر پوستی می‌شود. کیست‌ها می‌توانند به دلایل مختلفی ظاهر شوند، اما زمانی که از موهای زیر پوستی سرچشمه می‌گیرند، باعث ایجاد مشکل می‌شوند. همه موها از یک فولیکول مو رشد می‌کنند که منافذ نامیده می‌شوند. منفذ یک سوراخ کوچک در پوست است، با ساختار زیرین پیچیده‌ای که مو را تغذیه می‌کند. گاهی اوقات، یک مو قبل از این‌که فولیکول را ترک کند، زیر پوست گیر می‌کند و در نتیجه مو به صورت زیرپوستی رشد می‌کند. در مواقع دیگر، یک مو از فولیکول بیرون می‌آید، اما دوباره روی خود حلقه می‌شود و دوباره وارد پوست می‌شود. هنگامی که مو در زیر پوست گیر می‌کند، می تواند پوست را تحریک کند. همچنین فولیکول مو را مسدود می‌کند و مواد مختلف را در منافذ به دام می‌اندازد. در این مواقع کیست می‌تواند ایجاد شود.
کیست‌های پوستی اغلب حاوی کراتین هستند، پروتئینی که پوست را قوی و انعطاف‌پذیر نگه می‌دارد. اما گاهی اوقات، کیست‌ها از باکتری‌های به دام افتاده یا پاسخ التهابی به عفونت به وجود می‌آیند.
عواملی که باعث افزایش بیماری کیست مویی می‌شوند.
هر رشته مو در یک فولیکول (Follicle) زیر پوست رشد می‌کند. وقتی افراد اپیلاسیون یا اصلاح می‌کنند، فقط تارهای مو را برمی‌دارند، نه فولیکولها را، پس هنگامی که مو دوباره رشد می‌کند، ممکن است در داخل پوست به دام بیفتد، به جای این‌که به سمت بیرون رشد کند، بیشتر به سمت داخل رشد کند و کمی برآمدگی ایجاد کند. گاهی اوقات سلول‌های پوست و یک ماده فیبری به نام کراتین، پروتئین موجود در مو و ناخن، در داخل توده جمع می‌شوند. بعد از مدت طولانی، این تجمع یک کیست را تشکیل می‌دهد.
هر کسی ممکن است به کیست پیلونیدال مبتلا شود، اما افراد دارای خصوصیات زیر در معرض خطر بیشتری هستند:
- افراد دارای اضافه وزن
- مردان(مردان سه تا چهار برابر بیشتر از زنان در معرض ابتلا به کیست پیلونیدال هستند)
- افراد بین سن بلوغ تا 40 سالگی (میانگین سنی بین 20 تا 35 سال است)
- افراد شاغل، افرادی که تمام روز می‌نشینند (مانند رانندگان کامیون و کارکنان اداری)
- تجربه ضربه یا تحریک در ناحیه
- افرادی که لباس‌های تنگ می‌پوشند (این می‌تواند وضعیت پوست را بدتر کند)
- داشتن عادات بهداشتی ضعیف و سبک زندگی نامناسب
- سابقه خانوادگی، افرادی با موهای ضخیم یا خشن بدن (این می‌تواند در خانواده شما ایجاد شود).
- داشتن موهای زیاد در اطراف باسن
عوارض داشتن کیست مویی
در صورت ابتلا به این عارضه ممکن است در صورت عدم درمان یا به تعویق انداختن روند درمانی درگیر یک‌سری عوارض جانبی و خطرناک که گاهی از عوامل جدی و تهدید کننده مرگ برشمرده می‌شمرده می‌شود، احتمال ابتلا به نوعی از سرطان پوست تحت عنوان کارسینوم سلول‌های سنگ فرشی را بیش از پیش در افراد افزایش می‌دهد.
نحوه تشخیص کیست مویی
هنگامی که با علائم سینوس پیلونیدال (Pilonidal sinus) مراجعه می‌کنید، پزشک متخصص معاینه فیزیکی دقیق انجام می‌دهد. شما باید تاریخچه پزشکی خودرا ارائه دهید که شامل اطلاعاتی در مورد هرگونه تخلیه یا تغییر در ظاهر ناحیه آسیب دیده است. پزشک متخصص شما یک معاینه بصری برای بررسی حساسیت، قرمزی، تورم و التهاب در اطراف ناحیه آسیب دیده انجام می‌دهد. همچنین ممکن است پزشک متخصص آزمایش خون را برای بررسی افزایش گلبول‌های سفید که ممکن است نشانه‌ای از عفونت باشد، تجویز کند. در موارد نادر، پزشک متخصص برای تایید وضعیت شما سی تی اسکن را توصیه می‌کند. پزشک ممکن است آزمایشاتی را برای رد سایر شرایط مانند: کیست درموئید (تومور سلول زایا) که می‌تواند شبیه کیست پیلونیدال باشد انجام دهد.
چه زمانی باید به دکتر مراجعه کنیم؟
درصورتی که شرایط زیر را داشتید باید در اسرع وقت به بهترین پزشک متخصص مراجعه کرده و در خصوص این بیماری شرح حال دهید و در نهایت معاینات لازمه انجام شود و روند درمانی آغاز شود. پس اگر:
- تب بالا دارید یا در غیر این صورت احساس ناراحتی می‌کنید
- ناحیه اطراف موهای رشد کرده بسیار دردناک، داغ، قرمز یا متورم است
نحوه درمان کیست مویی
اگر افراد هیچ علامت یا نشانه‌ای از عفونت سینوس پیلونیدال نداشته باشند، ممکن است نیازی به درمان نداشته باشند. در غیر صورت با تشخیص و صلاح‌دید پزشک متخصص روند درمانی شامل موارد زیر شروع می‌شود:
درمان‌های پزشکی
راهکارهای درمان پزشکی کیست پیلونیدال عبارتند از:
1. انجام عمل برداشتن مو زائد
در موارد جزئی، در صورت عدم وجود عفونت، برداشتن مو ممکن است اولین قدم در درمان سینوس پیلونیدال باشد.
گزینه های حذف موهای زائد ممکن است شامل موارد زیر باشد:
- لیزر (Laser)
- اپیلاسیون (Waxing)
- کرم‌های موبر (Shaving Creams)
- اصلاح (Shave)
2. تخلیه آبسه
اگر افراد منبع مطمئن آبسه دارند، پزشک متخصص باید آن را تخلیه کند. بیماران معمولاً می‌توانند این روش را در مطب پزشک متخصص خود انجام دهند. پزشک متخصص قبل از ایجاد یک برش در آبسه، یک بی‌حس کننده موضعی تزریق می‌کند. این اجازه می‌دهد تا چرک تخلیه شود و التهاب را کاهش دهد. کاهش آبسه می تواند به نمایان شدن سینوس پیلونیدال و درمان آسانتر کمک کند. چند هفته پس از تخلیه آبسه، افراد ممکن است روشی به نام برداشتن چاله داشته باشند. افراد یک بی‌حس کننده موضعی خواهند داشت و پزشک حفره یا سینوس را برش می‌دهد.
3. دارو درمانی کیست پیلونیدال
آنتی بیوتیک‌ها (antibiotics) ممکن است به کاهش عفونت و درمان التهاب شدید پوست کمک کنند. افراد ممکن است آنتی بیوتیک برای درمان آبسه‌های کوچک‌تر منبع مورد اعتماد یا علاوه بر سایر درمان‌ها داشته باشند.
4. عمل جراحی کیست پیلونیدال
جراحی مطمئن‌ترین روش برای درمان و برداشتن سینوس پیلونیدال است، اما می‌تواند با عوارض احتمالی مانند: بهبود ضعیف زخم همراه باشد. افراد یک بیهوشی عمومی خواهند داشت و جراح یا سینوس را برش می‌دهد یا آن را باز می‌کند. برداشتن کامل سینوس با بریدن آن ممکن است در دراز مدت به نتیجه بهتری منجر شود، اما دوره بهبودی ممکن است طولانی‌تر باشد. جراحان ممکن است از جراحی سنتی با اسکالپل یا جراحی آندوسکوپی (endoscopy) برای باز کردن سینوس‌ها استفاده کنند. جراح متخصص، آبسه و سینوس را باز کرده و لبه‌های پوست را کوتاه می‌کند. جراح متخصص همچنین ممکن است هرگونه بافت ملتهب اطراف ناحیه را بردارد، سپس جراح از بافت سالم برای بستن ناحیه استفاده می‌کند. این روش ممکن است خطر بیشتری برای عفونت داشته باشد، اما ممکن است در برخی موارد ضروری باشد. لازم به ذکر است که زمان این نوع عمل، بسته به روش جراحی ممکن است حدود 30 دقیقه طول بکشد.
افراد می‌توانند گزینه‌های جراحی را با پزشک خود در میان بگذارند تا دریابند که بهترین انتخاب برای آن‌ها و خطرات و عوارض جانبی احتمالی کدام است.
5. جراحی سیستکتومی پیلونیدال
کیست‌های پیلونیدال در نزدیکی چین بین باسن ایجاد می‌شوند که به نام شکاف بین گلوتئال شناخته می‌شود. یک فولیکول موی نهفته یا رشد کرده، همراه با باقی مانده‌هایی مانند: سلول‌های مرده پوست و کثیفی، در یک جیب محصور می‌شود که باعث تشکیل کیست می‌شوند. موهای رشد کرده اغلب در زیر پوست به رشد خود ادامه می‌دهند و کیست را تحریک می‌کنند که منجر به عفونت می‌شود. آبسه یا جوش پیلونیدال ایجاد می‌شود و با چرک بدبو پر می‌شود. برای اکثر بیماران، آبسه از طریق پوست فوران می‌کند و چرک را تخلیه می‌کند، سیستکتومی پیلونیدال (Pilonidal cystectomy) اغلب برای از بین بردن عفونت مورد نیاز است، سیستکتومی پیلونیدال یک روش جراحی جزئی است که معمولاً توسط جراح کولورکتال به صورت سرپایی برنامه ریزی و انجام می‌شود. بیهوشی عمومی یا منطقه ای ممکن است برای مدیریت درد در حین برداشتن کیست پیلونیدال یا آبسه عفونی استفاده شود.
لازم به ذکر است که: سیستکتومی پیلونیدال یک روش کلی بی‌خطر است. پزشک متخصص این حوزه درمانی قبل از جراحی مزایا و خطرات را با شما در میان می‌گذارد.
خطرات احتمالی عبارتند از:
- زمان بهبودی طولانی
- کیست های پیلونیدال عود کننده
- خونریزی
- عفونت
همچنین می‌توانید (تزریق فیلر شقیقه و نکات آن) بخوانید.
درمان‌های خانگی کیست پیلونیدال
- از تراشیدن نواحی اطراف کیست خودداری کنید، زیرا این کار می‌تواند باکتری را وارد کند و باعث عفونت شود.
- کیست و ناحیه اطراف آن را همیشه تمیز نگه دارید.
- گاهی اوقات، موهای زیر پوستی قبل از این‌که در زیر فر شوند، در بالای پوست قابل مشاهده است. در این صورت، برداشتن آن ممکن است بهبود را تسریع کند. افراد می‌توانند از موچین تمیز برای گرفتن مو و برداشتن آن استفاده کنند.
- اگر موها کاملاً زیر پوست هستند یا برای از بین بردن آن لازم است پوست را فرو کنند، نباید این کار را امتحان کنند. در عوض، فرد باید موها را به حال خود رها کند.
- چند بار در روز کمپرس گرم را به مدت 10 تا 15 دقیقه روی کیست قرار دهید. اینها ممکن است کیست را به سطح نزدیک‌تر کند و به آن اجازه تخلیه دهد. اگر مو در زیر پوست گیر کرده باشد، کمپرس گرم ممکن است به رشد آن کمک کند.
- یک محلول ضد‌عفونی‌کننده مانند: روغن درخت چای را روی کیست بمالید تا از عفونت جلوگیری شود. پمادهای آنتی بیوتیک سه گانه نیز ممکن است کمک کنند و برای خرید در دسترس هستند.
- از برداشتن یا ترکیدن کیست خودداری کنید. کیست‌ها از کیسه‌ای در زیر پوست ایجاد می‌شوند که می‌تواند با ماده غلیظ و زرد رنگی به نام کراتین پر شود. بیرون زدن کیست ممکن است مایع را آزاد کند اما از کیسه خلاص نمی‌شود و ممکن است کیست دوباره رشد کند. ترکیدن کیست همچنین می‌تواند باکتری را به پوست وارد کند و باعث عفونت یا بدتر شدن کیست شود.
مراقبت‌های بعد از عمل سینوس مویی
جراح متخصص شما معمولاً توصیه می‌کند که زخم باید تمیز نگه داشته شود و موهایی که در نزدیکی آن رشد می‌کنند تراشیده یا با روش‌های دیگری برداشته شوند. برخی از جراحان توصیه می‌کنند که حتی زمانی که زخم بهبود می‌یابد، باید با تراشیدن هر چند هفته یک‌بار یا روش‌های دیگر برای از بین بردن مو، ناحیه‌ای را که رویش مو است، حفظ کنید. این امر احتمال عود را کاهش می دهد.
پیشگیری از بروز کیست مویی
حتی پس از برداشتن موفقیت‌آمیز کیست پیلونیدال با جراحی، شما هم‌چنان می‌توانید کیست‌های دیگری ایجاد کنید. شما می‌توانید اقداماتی را برای به حداقل رساندن احتمال عود‌های دردناک انجام دهید. به عنوان مثال، اگر از چاقی و سبک زندگی کم تحرک رنج می‌برید، تغییرات رژیم غذایی و ورزش منظم می‌تواند به کاهش فشار روی باسن شما کمک کند.
از آن‌جایی که مو نقش مهمی در ایجاد کیست پیلونیدال ایفا می‌کند، ممکن است بخواهید موهای زائد اطراف باسن خود را که ممکن است راه خود را از طریق پوست پیدا کند، اصلاح کنید. لیزر موهای زائد گزینه دیگری برای کنترل این عامل خطر ارائه می‌دهد. البته که فراموش نکنید که باکتری‌ها می‌توانند تفاوت بین یک کیست پیلونیدال بدون درد و بی ضرر و یک آبسه پیلونیدال دردناک را ایجاد کنند. تلاش کنید تا آن قسمت از بدن خود را تا حد امکان تمیز نگه دارید. مراقب علائم اولیه عفونت باشید تا بتوانید قبل از بدتر شدن مشکل فوراً به دنبال درمان باشید.
برای افرادی که ترجیح می‌دهند از همان روش سنتی به ازاله موهای زائد خود بپردازند، نکات زیر می‌تواند خطر رشد موهای زیر را کاهش دهد و برای آن‌ها مفید باشد.
- ابتدا پوست را با آب گرم خیس کنید
- همیشه از ژل یا فوم اصلاح استفاده کنید
- تا حد امکان از تیغ کمتر استفاده کنید
- بعد از هر بار مصرف تیغ را بشویید
- بازه زمانی شیو کردن را خیلی نزدیک نکنید
- هرگز از تیغ استفاده شده، استفاده نکنید
- در جهت رشد مو اصلاح کنید
- پس از اصلاح، یک پارچه خنک و مرطوب را روی پوست نگه دارید
- برای از بین بردن موهای گیر افتاده از یک اسکراب لایه بردار بدن استفاده کنید
