سرطان پوست و راه های درمان آن
سرطان پوست چیست؟
سرطان پوست، به رشد غیرطبیعی سلول‌های پوست می‌گویند که معمولا در اثر قرار گرفتن بیش از حد در معرض آفتاب به وجود می‌آید، اما انواع رایج این سرطان حتی می‌توانند در نواحی از پوست شما رخ دهند که حتی در معرض آفتاب هم قرار ندارند. سن متوسط ابتلا به سرطان پوست، ۶۵ سال است. البته احتمال ابتلا در سنین پایین‌تر نیز وجود دارد، مخصوصا از نوع ملانوم (بدترین نوع).
انواع اصلی سرطان پوست
۳ نوع اصلی سرطان پوست داریم: کارسینوم سلول‌های پایه‌ای (BCC)، کارسینوم سلول‌های سنگفرشی (SCC) و ملانوم.
از بین این سه، BCC کم‌خطرترین و ملانوما پرخطرترین است. شایع‌ترین نوع سرطان پوست، BCC است.
کارسینوم سلول‌های پایه‌ای (BCC)
از سلول‌های بازال (پایه ای) شروع میشود که نوعی سلول درون پوست هستند که زمانی که سلول‌های قدیمی پوست می‌میرند، سلول‌های پوستی جدید تولید می‌کند.
کارسینوم سلول‌های بازال (BCC)، اغلب شبیه به یک برآمدگی شفاف روی پوست ظاهر میشود، البته می‌تواند شکل‌های دیگری نیز داشته باشد. این شکل از سرطان پوست اغلب در نواحی پوستی که در معرض آفتاب هستند، از جمله سر و گردن، به وجود می‌آید.
بیشتر BCC ها در اثر قرار گرفتن طولانی مدت در معرض اشعه فرا بنفش (UV) به وجود می‌آیند. دوری از آفتاب و استفاده از ضد آفتاب ممکن است به شما کمک کند تا در برابراین نوع سرطان پوست از خودتان محافظت کنید.
کارسینوم سلول‌های پوششی (SCC)
نوع رایجی از سرطان پوست است که در سلول‌های پوششی تشکیل دهنده قسمت درونی و میانی و بیرونی پوست به وجود می‌آید. این سلول‌ها را به علت شکل آن‌ها سنگفرشی (Squamous) می‌نامیم.
معمولا تهدیدکننده جان بیمار نیست اما می‌تواند مهاجم و خطرناک باشد. در صورت درمان نشدن کارسینوم سلول پوششی، ممکن است به سایر بخش‌های بدن شما پخش شده و باعث بروز مشکلات جدی میشود.
بیشتر کارسینوم سلول‌های سنگفرشی در نتیجه در معرض اشعه فرابنفش (UV) بودن به وجود می‌آید.
ملانوم
جدی‌ترین نوع سرطان پوست است که در سلول‌هایی که ملانین تولید می‌کنند(ملانوسیت‌ها)، به وجود می‌آید؛ ملانین، رنگدانه‌ای است که به پوست شما رنگ می‌دهد. ملانوم همچنین ممکن است در چشم‌های شما تشکیل شود و به ندرت درون بدن شما یعنی بینی یا گلویتان تشکیل میشود.
علت سرطان پوست از نوع ملانوم به طور دقیق مشخص نیست، اما قرار گرفتن در معرض اشعه بنفش از نور آفتاب یا استفاده از لامپ‌ها و تخت‌های برنزه کننده، خطر ابتلای شما به سرطان پوست را افزایش می‌دهد.
علائم سرطان پوست
علائم سرطان پوست در آقایان و خانم‌ها تفاوت خاصی با یکدیگر ندارد. در ادامه در مورد علائم سه نوع اصلی سرطان پوست توضیح می‌دهیم.
علائم و نشانه های سرطان پوست از نوع ملانوم
ظاهر ملانوم در افراد مختلف، متفاوت است. ملانوم معمولا به شکل یک خال غیرطبیعی در هرجایی از پوست خودش را نشان می‌دهد؛ خال، یک رشد غیرطبیعی غیرسرطانی رایج است که معمولا کوچک و گرد یا بیضی شکل است و معمولا به رنگ قهوه‌ای، برنزی یا صورتی است. ممکن است برآمده یا تخت باشد و بیشتر افراد چند خال دارند. تغییر در رنگ و سایز و شکل خال معمولا اولین علامت سرطان پوست است. این تغییرات ممکن است در خالی که قبلا روی پوستتان بوده یا به شکل یک خال جدید بروز پیدا کند. سایر مشکلات سلامتی نیز می‌تواند شبیه به سرطان پوست از نوع ملانوم به نظر بیایند.
علائم و نشانه های سرطان پوست از نوع ملانوم را معمولا با مخفف ABCDE بیان می‌کنیم:
- رنگ خال (C یا Color)- زمانی که رنگ قسمت بیرونی و داخلی خال یکسان نباشد و سایه‌های رنگی مختلفی مثل برنزه، قهوه ای و مشکی داشته باشد و گاهی حتی قسمت‌هایی از خال ممکن است آبی، خاکستری، قرمز، صورتی یا سفید باشد.
- غیرقرینه بودن (A یا Asymmetry)- زمانی که نیمی از خال شکلی شبیه به نیمه دیگر نداشته باشد و خال قرینه نباشد.
- تغییر در ویژگی‌های خال (E یا Evolution)- تغییر در رنگ، اندازه، شکل یا جنس خال. ممکن است خال خارش داشته باشد یا حس مورمور شدن و سوزش بگیرد.
- حاشیه و مرز خال (B یا Border)- حاشیه خال نامنظم و نامساوی باشد. در این حالت، ممکن است حاشیه خال دندانه دار یا مبهم باشد و رنگ خال ممکن است به ناحیه اطراف خال پخش شده باشد.
- شعاع (D یا Diameter)- اندازه خال بیشتر از ۶ میلی متر باشد. (حدودا اندازه پاک کن سر مداد)
سایر علائم و ویژگی‌های ملانوم عبارتند از موارد زیر:
- منطقه‌ای که بهبود نیابد
- قسمتی از پوست با زخم باز (اولسر)
- خال یا زخمی که چرکی باشد یا خونریزی داشته باشد.
نشانه‌ها و علائم سرطان پوست از نوع BCC
کارسینوم سلول پایه‌ای (BCC) معمولا روی قسمت‌هایی از بدن که در معرض آفتاب قرار می‌گیرند به وجود می‌آید، اما ممکن است گاهی در سایر مکان‌ها هم رخ دهد.
علائم BCC:
- زخم بازی که یا بهبود نمی‌یابد یا بعد از درمان شدن مجددا ظاهر میشود و ممکن است چرکی باشد یا پوسته ریزی داشته باشد.
- زائده صورتی رنگی با حاشیه‌های برآمده و مرکز فرورفته با رگ‌های خونی غیرمعمولی دارد و شبیه به میله‌های چرخ است.
- زائده‌ای که ناگهان و بدون دستکاری و تحریک، خونریزی می‌کند.
- یک زخم برآمده قرمز رنگ که خارش دارد.
- یک ناحیه تخت و پهن که شبیه به یک زخم رنگ‌پریده و یا بی‌رنگ است.
- یک برآمدگی کوچک صورتی یا قرمز رنگ که براق، مرواریدی و یا شفاف است و ممکن است نواحی مشکی، آبی و یا قهوه‌ای رنگی داشته باشد.
علائم و نشانه‌های سرطان پوست از نوع SCC
شایع‌ترین علائم و تظاهرات سرطان SCC پوست عبارتند از:
- یک زخم باز با لبه‌های برآمده
- یک وصله قرمز و زبر و سخت
- زائده‌ای شبیه به زگیل
- یک زائده به شکل شاخ
- زائده‌ای که سفت است و در مدت چند هفته سایزش دو برابر میشود
- یک زائده سفت گنبدی شکل
- زخمی که درون یک زخم قدیمی به وجود بیاید
- زائده‌ای که به سایر بخش‌های بدن پخش میشود
این علائم ممکن است در قسمت آلت تناسلی شکل بگیرد و در این صورت اغلب با ویروس پاپیلومای انسانی (HPV) در ارتباط است.
افرادی که پیوند اعضای توپر داشته اند با احتمال بیشتری ممکن است به سرطان پوست مبتلا بشوند و این اتفاق به دلیل داروهای سرکوب کننده سیستم ایمنی است که این افراد مصرف می‌کنند.
علت ایجاد سرطان پوست
بیشتر سرطان‌های پوست به علت آسیب رسیدن به پوست به علت قرار گرفتن در معرض آفتاب به وجود می آیند؛ در واقع شایع‌ترین علت سرطان پوست، نور خورشید است. این آسیب ممکن است در نتیجه قرار گرفتن در معرض آفتاب برای مدت طولانی یا در نتیجه داشتن سابقه آفتاب سوختگی باشد.
افرادی که سابقه آفتاب سوختگی در کودکی را دارند نیز با احتمال بیشتری به سرطان پوست از نوع BCC و SCC مبتلا می‌شوند.
عوامل خطر سرطان پوست نوع SCC و BCC
در طی ۳۰ سال اخیر، تعداد زنان و مردان مبتلا به سرطان پوست افزایش پیدا کرده است. احتمال ابتلا به سرطان پوست با افزایش سن بیشتر میشود، اما در جوانان و نوجوانان (سنین ۱۵ تا ۲۹ سال) هم یافت میشود.
در این قسمت، عوامل خطر ساز سرطان پوست را به ترتیب از مهم تا کم اهمیت لیست کرده‌ایم. اما در بیشتر موارد، ممکن نیست که با قاطعیت تمام این عوامل را طبقه بندی کنیم. عوامل خطر ساز سرطان پوست عبارتند از موارد زیر:
- خال های ملانوسیتی مادرزادی
- اشعه UV
- داشتن خال‌های غیرمعمول
- جهش در ژن CDKN2A
- پوست، مو و چشم‌های روشن
- سندرم ملانوما متعدد غیرمعمول فامیلی (FAMMM)
- سابقه شخصی سرطان پوست
- سایر شرایط ارثی
- سیستم ایمنی ضعیف شده
علل احتمالی سرطان ملانوم پوست
در ادامه چند عامل خطر ساز احتمالی برای سرطان پوست از نوع ملانوما را نام می‌بریم، اما هنوز دقیقا مشخص نشده که این عوامل خطرساز قطعا در ایجاد سرطان تاثیر دارند یا خیر. تحقیقات بیشتری برای مشخص کردن نقش این عوامل در ایجاد سرطان لازم است:
- اشعه یونیزان
- درمان PUVA
- جهش در ژن گیرنده ملانوکورتین
- کار کردن با محصولاتی که شامل گروهی از مواد شیمیایی به نام بیفنیل پلی کلورینه (PCBs) میشود
- قد بلند در افراد بالغ
سابقه خانوادگی در سرطان پوست
ملانوم ممکن است از افراد خانواده به ارث برسد. در واقع حدود ۱۰ درصد بیماران ملانوم، سابقه خانوادگی ابتلا به ملانوم را دارند. اگر یکی یا تعداد بیشتری از اقوام نزدیک فرد- والدین، خواهر، برادر و یا فرزندان او- ملانوم داشته باشند، شما در احتمال بالایی برای ابتلا به این بیماری قرار دارید.
درمان سرطان پوست
شما و پزشک متخصصتان درباره بهترین درمان برای شما تصمیم می‌گیرید و سپس این درمان را انجام خواهید داد. پزشکان شما می‌توانند درباره مواردی که باید در نظر بگیرید تا درمانتان را انجام دهید، با شما صحبت می‌کنند.
بیشتر افراد مبتلا به کارسینوم سلول بازال (BCC) یا کارسینوم سلول سنگفرشی (SCC) با استفاده از این روش‌ها درمان می‌شوند:
جراحی
جراحی رایج‌ترین درمان برای سرطان پوست است. انواع مختلفی از جراحی ممکن است برای درمان سرطان پوست استفاده شود.
کرایوتراپی
کرایوتراپی با استفاده از نیتروژن مایع، سلول‌های سرطانی را فریز کرده و نابود می‌کند. راه سریعی برای درمان کراتوزهای اکتینیک و سرطان‌های پوستی کم خطر و کوچک از جمله انواع خاصی از BCC ها است.
درمان فوتودینامیک (PDT)
درمان فوتودینامیک از منابع نوری در ترکیب با داروهای حساس به نور برای نابود کردن سلول‌های سرطانی استفاده می‌کند.
- پماد ایمونوتراپی به نام ایمیکویمود (imiquimod) را می‌توان برای درمان BCCهای اولیه و سطحی استفاده شود.
- پماد شیمی درمانی شامل دارویی است که فلوراسیل یا 5FU نام دارد و می‌تواند برای درمان BCCهای سطحی و اولیه استفاده شود.
رادیوتراپی
رادیوتراپی را ممکن است به جای جراحی BCC و SCC انجام دهیم. این کار را زمانی انجام می‌دهیم که جراحی امکان پذیر نیست یا زمانی که جراحی ممکن است به بافت‌های اطراف آسیب برساند و ظاهر شما را تغییر دهد. گاهی ممکن است این درمان را بعد از جراحی انجام دهیم تا اگر احتمال وجود سرطان هست، از بین برود.
همچنین می‌توانید (کیست مویی و راه‌های درمان آن) بخوانید.
انواع بیوپسی برای تشخیص سرطان پوست
با معاینه پوست بیمار نمی‌توانیم همیشه و قطعی فرق بین سرطان و شرایط غیرسرطانی را تشخیص دهیم. ممکن است پزشک متخصص شما پیشنهاد دهد که نمونه‌ای از پوستتان بگیرید (بیوپسی یا نمونه برداری). این کار یک عمل ساده است که شما می‌توانید در یک بخش سرپایی هم انجامش دهید و قطعی‌ترین آزمایش سرطان پوست است.
ابتدا شما بی حسی موضعی دریافت می‌کنید و سپس قسمتی یا همه ناحیه‌ای که تحت تاثیر قرار گرفته خارج میشود و به آزمایشگاه فرستاده میشود و سپس پزشکی که در آنالیز کردن سلول‌ها متخصص است (پاتولوژیست)، زیر میکروسکوپ به این نمونه نگاه می‌کند.
انواع مختلفی از بیوپسی برای تشخیص سرطان پوست استفاده می‌شوند و اگر بعد از انجام بیوپسی شما نیازمند بخیه زدن بودید، بخیه‌هایتان بعد از چند روز خارج می‌شوند.
انواع بیوپسی برای تشخیص سرطان پوست عبارتند از موارد زیر:
- بیوپسی برش داخلی یا اینسیژنال (incisional): پزشک با استفاده از چاقوی جراحی یک نمونه کوچک از بخشی از ناحیه غیرطبیعی را برداشت می‌کند.
- بیوپسی برش بیرونی یا اِکسیژنال (excisional): پزشک کل قسمت غیرطبیعی و یک حاشیه کوچک از بافت سالم اطراف آن را برداشت می‌کند. در این حالت برش از داخل ضایعه عبور نمی‌کند و از بیرون و دور آن انجام میشود.
- بیوپسی پانچ: پزشک از یک وسیله تیز گرد برای برداشتن نمونه ای از پوست بیمار استفاده می‌کند.
- بیوپسی تراشیدن یا شیو (shave): در این نوع بیوپسی، قسمت رویی ناحیه‌ای از پوست که تحت تاثیر قرار گرفته برداشته میشود و زخم حاصله یک دلمه تشکیل می‌دهد و درمان میشود و نیازی به بخیه زدن نیست.
پیشگیری از سرطان پوست
اینکه شما استفاده از وسیله‌های مراقبتی در برابر آفتاب را یک عادت روزمره کنید، شانس ابتلای شما به سرطان پوست را کاهش می‌دهد.
بیشتر سرطان‌های پوست در اثر قرار گرفتن در معرض اشعه UV آفتاب به وجود می‌آیند. اشعه UV از خورشید، تخت‌های برنزه کردن و لامپ های خورشیدی منشا می‌گیرند و می‌توانند به پوست شما آسیب برسانند.
محافظت در برابر آفتاب
محافظت از خود در برابر اشعه فرابنفش یا UV در تمام طول سال مهم است و نه تنها در هنگام تابستان. اشعه UV می‌تواند در روزهای ابری یا روزهای خنک هم به پوست شما برسد و از سطوحی مثل آب، سیمان، شن و ماسه و برف بازتاب میشود.
کارهای زیر را انجام دهید تا در برابر آفتاب از پوستتان محافظت کنید:
- عینک آفتابی بزنید
- کلاهی با لبه‌های بزرگ بپوشید تا روی صورت، سر، گوش‌ها و گردنتان سایه بیاندازد.
- لباس‌هایی بپوشید که دست و پاهایتان را بپوشاند.
- در سایه بمانید
- از یک ضد آفتاب خوب با SPF حداقل ۳۰ یا بیشتر استفاده کنید
سایر نکات مراقب در برابر آفتاب عبارتند از موارد زیر:
- اجتناب از برنزه کردن در محیط بسته (بسیار مهم!)
- استفاده از روش‌های برنزه کردن از جمله تخت، لامپ و … برای تیره کردن پوست باعث قرار گرفتن در معرض میزان زیادی اشعه UV میشود و طی گذشت زمان، این قرار گرفتن در معرض اشعه به میزان زیاد باعث سرطان پوست، آب مروارید و سرطان‌های چشم میشود.
زمانی که اشعه UV به لایه‌های زیرین پوست می‌رسد، باعث تولید ملانین بیشتر در پوست میشود و این ملانین به سمت لایه‌های خارجی پوست می‌رود و به شکل رنگ تیره پوست ظاهر میشود و هر تغییری در رنگ پوست بعد از قرار گرفتن در معرض اشعه UV، نشان‌دهنده آسیب به پوست است و نه سالم بودن آن!
برنزه کردن در محیط بسته می‌تواند منجر به آسیب‌های جدی بشود و حوادث مربوط به این کار و افرادی که بعد از برنزه کردن دچار سوختگی شده و به اورژانس مراجعه می‌کنند، سالانه حدود ۳۰۰۰ نفر است.
چه موقع باید به پزشک متخصص مراجعه کنیم؟
ممکن است از خودتان بپرسید که چه زمانی باید به پزشک متخصص مراجعه کنید. جواب کوتاه این سوال این است که زمانی که زخم پوستی یا خال جدیدی روی پوستتان دیدید که با شرایط گفته شده برای سرطان پوست در ابتدایی مطلب همخوانی دارد، باید به پزشک مراجعه کنید. شناخت خال‌های جدید یا زخم‌ها، کلید رسیدن به تشخیص زودرس برای سرطان پوست است.
